1966 Nijerya Darbesi: Bölünme ve Gelişmenin Belirsiz Bir Yolu
- yüzyılın ortalarında Afrika kıtası, sömürgeciliğin kalıntıları ve yeni kurulan ulus devletlerin zorluklarıyla boğuşuyordu. Nijerya, zengin doğal kaynaklara sahip olmasına rağmen etnik ve dini farklılıkların yarattığı derin bölünmelerle mücadele ediyordu. Bu karmaşık ortamda, 1966 yılında gerçekleşen askeri darbe, ülkenin kaderini derinden etkileyecek ve geleceği belirsiz bir yolculuğa çıkaracaktı.
Darbenin Arka Planı:
Nijerya’nın bağımsızlığını kazanmasının ardından (1960) siyasi istikrar sağlamakta zorluk çekti. Başbakan Sir Abubakar Tafawa Balewa liderliğindeki ilk hükümet, etnik gerilimlerin ve bölgesel çıkar çatışmalarının etkisiyle zayıflamaya başladı. Özellikle kuzeyde yaşayan Hausa-Fulani halkı ile güneydeki Igbo ve Yoruba halkları arasında siyasi ve ekonomik rekabet yoğunlaştı.
Siyasi çalkantılar, ekonomiye de yansıdı. Gelişmekte olan bir ülke olarak Nijerya, tarım ürünleri ihracatına bağımlıydı ve sanayileşme sürecinde önemli adımlar atmakta zorlanıyordu. Yüksek işsizlik oranları ve yolsuzluk iddiaları halkın güvenini sarstı ve siyasi sistemin meşruiyeti sorgulanmaya başlandı.
Major Chukwuma Kaduna Nzeogwu:
Bu kaotik ortamda, genç bir asker olan Major Chukwuma Kaduna Nzeogwu, devrimi savunan bir grup subayla bir araya geldi. Nzeogwu’nun liderliğindeki bu grubun amacı, Nijerya’yı bölünmeye ve yolsuzluğa karşı kurtarmaktı. 15 Ocak 1966 sabahında, ülkenin çeşitli bölgelerinde askeri darbe gerçekleştirildi.
Darbenin Sonuçları:
Darbe başarılı oldu ve Başbakan Balewa ile diğer önemli siyasi liderler öldürüldü. Nzeogwu’nun liderliğindeki Askeri Hükümet, “ulus birlik ve bütünlüğünü sağlama”, “yolsuzlukla mücadele etme” ve “adil bir toplumsal düzen kurma” vaatlerinde bulundu.
Ancak darbe, beklenen sonuçları getirmedi. Askerler arasındaki etnik ayrılıklar derinleşti ve güneydeki Igbo halkı, kuzeydeki Hausa-Fulani askerlerin hakimiyetine karşı tepki gösterdi.
1967 - 1970 Nijerya İç Savaşı:
Darbenin ardından yaşanan siyasi gerginlikler, nihayetinde 30 ay süren acı bir iç savaşa dönüştü. İkinci cumhuriyetin ilanı, Igbo halkının liderliğini üstlenen Biafra Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla sonuçlandı. Nijerya federal ordusu ve Biafran kuvvetleri arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.
Savaş, iki tarafın da büyük insan kayıpları ve yıkımlara uğramasıyla sonuçlandı. Milyonlarca insan yerinden edildi ve açlık ve hastalık yaygınlaştı. 1970 yılında Biafra’nın teslim olmasıyla savaş sona erdi, ancak Nijerya toplumunun yaraları derin izler bıraktı.
Darbe ve İç Savaşı İnceleme:
Major Chukwuma Kaduna Nzeogwu liderliğindeki 1966 darbesi, Nijerya’nın tarihini derinden etkileyen bir dönüm noktasıdır. Darbe, ülkenin iç yapısındaki derin yaraları açığa çıkardı ve nihayetinde kanlı bir iç savaşa yol açtı.
Bu olaylar, Afrika kıtasının bağımsızlık sonrası döneminde karşılaştığı zorlukları ve siyasi istikrarın sağlanmasının ne kadar önemli olduğunu göstermektedir. 1966 Nijerya Darbesi, tarih derslerinden öğrenilecek önemli bir ibret niteliği taşımaktadır.